การเข้าชื่อเสนอกฎหมาย โดยประชาชน

1. สิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย¹¹
2. หน้าที่ของรัฐ¹²
3. กรณีเสนอแก้ไขรัฐธรรมนูญ จะต้องไม่มีผลเป็นการเปลี่ยนแปลงการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข และไม่มีผลเป็นการเปลี่ยนแปลงรูปแบบของรัฐ¹³

ทั้งนี้ การเสนอกฎหมายต้องจัดทำเป็น “ร่างพระราชบัญญัติ” หรือ “ร่างรัฐธรรมนูญ” ที่แบ่งเป็นมาตราท่ีชัดเจนเพียงพอที่จะเข้าใจได้ว่ามีความประสงค์จะตรากฎหมายในเรื่องใด¹⁴

เอกสารที่จำเป็นต้องใช้สำหรับเสนอกฎหมาย

เอกสารที่จำเป็นต้องใช้สำหรับเสนอกฎหมาย ได้แก่¹⁵

1. ร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญ
2. บันทึกหลักการของร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญ
3. บันทึกเหตุผลในการเสนอร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญ
4. บันทึกวิเคราะห์สรุปสาระสำคัญของร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญ

ทั้งนี้ เอกสารข้างต้นประชาชนผู้มีสิทธิเลือกตั้งคนเดียวหรือหลายคนสามารถทำร่างกฎหมายเองได้ หรือจะขอให้สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรเป็นจัดทำให้ประชาชนก็ได้ แต่ต้องมีผู้มีสิทธิเลือกตั้งรวมกันอย่างน้อย 20 คนเข้าชื่อร้องขอ¹⁶ (หรือ 120 คน ถ้าเป็นการร้องขอให้จัดทำร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติม¹⁷ )

เมื่อได้รับคำร้องขอแล้ว สำนักงานฯ จะต้องทำให้เรียบร้อยภายใน 30 วันนับแต่วันที่ได้รับคำร้องขอ อย่างไรก็ตาม ประธานสภาผู้แทนราษฎร (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ¹⁸) สามารถขยายระยะเวลาจัดทำได้ แต่สำนักงานฯ จะต้องจัดทำเอกสารทั้งหมดให้เรียบร้อยภายใน 90 วันนับแต่วันที่ได้รับคำร้องขอ¹⁹

กระบวนการเสนอกฎหมาย

1. รวบรวมรายชื่อผู้สนับสนุนขั้นแรกเสนอประธานสภาพิจารณาเนื้อหา

เมื่อจัดทำร่างกฎหมายและเอกสารเรียบร้อยแล้ว ให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งอย่างน้อย 20 คนที่ริเริ่มเสนอกฎหมายดังกล่าว (หรือ 120 คน กรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ) เตรียมเอกสารที่แสดงรายชื่อ เลขบัตรประชาชน และลงลายมือชื่อของตนให้เรียบร้อยเพื่อเข้าสู่กระบวนการเสนอให้ประธานสภาผู้แทนราษฎร (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ) พิจารณาในขั้นแรกต่อไป²⁰

2. รอผลการพิจารณาจากประธานสภา

ประธานสภาผู้แทนราษฎร (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ) มีเวลา 15 วันในการพิจารณาเนื้อหาของร่างกฎหมายดังกล่าว²¹ โดยผลการพิจารณาเป็นไปได้ 2 ทาง ดังนี้

1. พิจารณาให้ผู้เสนอกฎหมายดำเนินการต่อไปได้ – กลุ่มผู้ริเริ่มเสนอกฎหมายจะมีสถานะเป็นผู้เชิญชวน (Promoter) สามารถรณรงค์เชิญชวนให้ประชาชนทั่วไปที่มีสิทธิเลือกตั้งสามารถมาร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายให้ครบจำนวนต่อไป²²
2. พิจารณาว่าเนื้อหาไม่อยู่ที่ในเกณฑ์ที่ประชาชนเสนอกฎหมายได้ – อาจเกิดจากเนื้อหาของร่างกฎหมายนั้นไม่เกี่ยวข้องกับสิทธิและเสรีภาพของปวงชนชาวไทย หน้าที่ของรัฐ หรือเป็นการเสนอแก้ไขรัฐธรรมนูญที่เปลี่ยนแปลงรูปแบบของรัฐหรือการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข ในกรณีนี้ ประธานสภาผู้แทนราษฎร (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ) จะส่งเรื่องคืนพร้อมแจ้งผลการพิจารณาให้ทราบเป็นหนังสือ²³

3. รณรงค์ เข้าชื่อเสนอกฎหมาย ให้ครบจำนวน

รูปแบบการรณรงค์

การรณรงค์ให้ผู้มีสิทธิเลือกตั้งร่วมกันเข้าชื่อเสนอกฎหมายนั้น สามารถทำได้ทั้งรูปแบบหนังสือแบบ offline หรือทำผ่านสื่อ online ก็ได้ เช่น Facebook, Twitter, LINE, อีเมลหรือเว็บไซต์ของผู้เชิญชวนก็ได้²⁴

นอกจากนี้ หลักฐานการร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายก็สามารถทำได้ทั้งรูปแบบกระดาษและอิเล็กทรอนิกส์ เช่น ภาพถ่าย อีเมล กระดาษอิเล็กทรอนิกส์ ก็ได้²⁵

อย่างไรก็ตาม เมื่อเริ่มเชิญชวนให้เข้าชื่อเสนอกฎหมายแล้ว ห้ามแก้ไขหลักการหรือข้อความในร่างกฎหมายดังกล่าว ยกเว้นการแก้ไขข้อความผิดพลาดที่ไม่ใช่สาระสำคัญ²⁶

เอกสารที่จำเป็นต้องใช้สำหรับการรณรงค์ เข้าชื่อเสนอกฎหมาย

ในระหว่างการรณรงค์ ผู้เชิญชวนจะต้องแสดงเผยแพร่เอกสารต่อไปนี้ให้ผู้ที่สนใจเข้าชื่อเข้าถึงได้ด้วย²⁷

1. ร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านการพิจารณาของประธานสภาผู้แทนราษฎรแล้ว (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ)
2. บันทึกหลักการของร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านการพิจารณาของประธานสภาผู้แทนราษฎรแล้ว (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ)
3. บันทึกเหตุผลในการเสนอร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านการพิจารณาของประธานสภาผู้แทนราษฎรแล้ว (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ)
4. บันทึกวิเคราะห์สรุปสาระสำคัญของร่างพระราชบัญญัติ/ร่างรัฐธรรมนูญที่ผ่านการพิจารณาของประธานสภาผู้แทนราษฎรแล้ว (หรือประธานรัฐสภากรณีเสนอแก้รัฐธรรมนูญ)

หลักฐานการร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายที่ถูกต้อง

เมื่อผู้ร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายได้กรอกข้อมูลและลงลายมือชื่อบนหลักฐานเข้าชื่อเสนอกฎหมายเรียบร้อยแล้ว ให้ส่งไปให้ผู้รับตามสถานที่หรือช่องทางที่ผู้เชิญชวนกำหนดไว้ (จะเป็นรูปแบบ offiline หรือสื่อออนไลน์ก็ได้) เพื่อรวบรวมให้ครบจำนวนและดำเนินการเสนอร่างกฎหมายในขั้นตอนต่อไป

หมายเหตุ: กลุ่มผู้เชิญชวนสามารถเลือกใช้สิทธิร้องขอให้สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรเป็นผู้รับและรวบรวมหลักฐานการร่วมเข้าชื่อเสนอกฎหมายผ่านระบบออนไลน์ของสำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎรก็ได้²⁹

4. เสนอกฎหมายหลังจากมีผู้เข้าชื่อครบจำนวนแล้ว